Jarząb brekinia, zwany również „brzękiem” (ze względu na odgłos jaki wydają na wietrze jego sztywne liście) jest największym z jarzębów spotykanych w Polsce. Osiąga około 20-25 metrów wysokości i około 65 cm pierśnicy (średnica pnia na wysokości 130 cm). Korona z rozłożystymi konarami, ugałęzienie stosunkowo luźne. Kora u młodych osobników jest gładka, brunatna z białymi kropkami, z wiekiem staje się spękana. W Polsce należy do najrzadziej spotykanych rodzimych drzew leśnych, objęty jest ścisłą ochroną gatunkową i został wpisany na listę gatunków objętych ochroną ścisłą. W przeszłości występował stosunkowo licznie w lasach grądowych waz z gatunkami takimi jak grab, dąb i lipa. Ze względu na dekoracyjny charakter drewna, brekinia używana była w meblarstwie i tokarstwie, jednak w ciągu ostatnich dwóch wieków gatunek ten był sukcesywnie wycinany i nie sadzony ponownie na terenach leśnych, gdzie zastępowano go monokulturami iglastymi. Brekinia wymaga gleb żyznych i głębokich, unika stanowisk podmokłych oraz suchych piasków. Jest gatunkiem światłolubnym, nie znoszącym pełnego ocienienia. W Polsce osiąga wschodnią i północną granicę zasięgu.

      Brzęk jest objęty w Polsce ochroną gatunkową od roku 1946 i doświadczenia wykazały, że w jego przypadku najlepiej sprawdza się ochrona czynna. Dlatego między innymi na terenach kilku Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych powstały programy restytucji tego rzadkiego i cennego gatunku. Programy te zakładają wprowadzanie jarzębu brekinii na terenach Lasów Państwowych na siedliska najbardziej dla niego odpowiednich. Wnioski nadleśnictw są weryfikowane przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska i w przypadku braku przeciwskazań wnioskujący dostaję oficjalną zgodę na wprowadzenie gatunku chronionego do środowiska. Dzięki temu wszystkie nowo powstałe stanowiska są zaewidencjonowane oraz na bieżąco monitorowane. W razie wystąpienia niepokojących objawów dotyczących stanu zdrowotnego drzew, mogą zostać podjęte odpowiednie działania pozwalające na utrzymanie uprawy w dobrej kondycji.

     Nadleśnictwo Bierzwnik posadziło w bieżącym roku brzęka na trzech stanowiskach, w łącznej ilości 2 tysięcy sztuk, a regionalny program ochrony i restytucji jarzębu brekini na terenie RDLP w Szczecinie zakłada posadzenie do 2030 roku przynajmniej 42,4 tys. sztuk sadzonek w lasach 19 nadleśnictw.

      Pełni optymizmu spoglądamy w przyszłość i trzymamy kciuki za nasze bierzwnickie brekinie.

Tekst: Marcin Żołna

Foto: Piotr Skwarna